Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu – ustawa AML – wprowadza pojęcie beneficjenta rzeczywistego na określenie podmiotu, który sprawuje kontrolę nad danym uczestnikiem rynku. Kim dokładnie jest beneficjent rzeczywisty i dlaczego jego ustalenie jest tak istotne dla instytucji obowiązanej?
Beneficjent rzeczywisty – kto to?
Definicja beneficjenta rzeczywistego (ang. Ultimate Beneficial Owner, UBO) jest zawarta w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy AML. Pod tym pojęciem rozumie się każdą osobę fizyczną sprawującą bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działanie podejmowane przez klienta, lub każdą osobę fizyczną, w której imieniu są nawiązywane stosunku gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna.
Innymi słowy, można powiedzieć, że beneficjent rzeczywisty to osoba, która sprawuje faktyczną władzę nad funkcjonowaniem danego podmiotu gospodarczego.
Jak ustalić beneficjenta rzeczywistego?
Ustalenie, kto pełni funkcję beneficjenta rzeczywistego, nie zawsze będzie proste. W dodatku dla każdej formy organizacyjnoprawnej wygląda nieco inaczej. W przypadku spółki prawa handlowego innej niż podmiot notowany na rynku papierów wartościowych za UBO uznaje się m.in.:
- osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej;
- osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym tej osoby prawnej, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu;
- osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji, lub które łącznie dysponują więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym tej osoby prawnej, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu.
Jeśli chodzi o JDG, to beneficjentem rzeczywistym z reguły będzie sam przedsiębiorca. Z kolei w przypadku podmiotów działających w formie trustu, za UBO uważa się m.in. założyciela, powiernika, nadzorcę lub beneficjenta fundacji rodzinnej albo inną osobę sprawującą kontrolę nad trustem.
Dlaczego ustalenie beneficjenta rzeczywistego jest ważne?
Wszystkie instytucje obowiązane są zobligowane do stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, czyli podejmowania działań mających na celu wykrycie lub zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Lista tych obowiązków jest taka sama dla wszystkich instytucji obowiązanych, ale sposób ich wdrożenia i natężenie środków powinno być dobrane indywidualnie, w zależności od czynników ryzyka związanych z daną działalnością.
Te czynniki ryzyka dotyczą m.in. rodzaju klienta, obszaru geograficznego lub rodzaju oferowanych produktów, lub usług. Katalog środków bezpieczeństwa finansowego został wskazany w art. 34 ust. 1 ustawy AML. Obejmuje on między innymi identyfikację beneficjenta rzeczywistego oraz podejmowanie uzasadnionych czynności w celu:
- weryfikacji jego tożsamości;
- ustalenia struktury własności i kontroli – w przypadku klienta będącego osobą prawną, jednostką organizacyjną lub trustem.
Kiedy ustala się beneficjenta rzeczywistego?
Ustawa AML nakazuje instytucjom obowiązanym stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego, jeżeli zostaną spełnione określone kryteria:
- przy nawiązywaniu stałych stosunków gospodarczych – w każdym przypadku;
- w przypadku transakcji okazjonalnej, jeżeli zostaną przekroczone kwoty progowe;
- w przypadku przeprowadzania gotówkowej transakcji okazjonalnej, jeżeli jej wartość wynosi 10 tysięcy euro lub więcej;
- w przypadku obstawiania stawek lub odbioru wygranych o wartości 2 tysięcy euro, lub więcej;
- w przypadku podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
- jeżeli instytucja obowiązana ma wątpliwości co do prawdziwości lub kompletności danych uzyskanych od klienta.
Co może zrobić instytucja obowiązana, jeśli nie jest w stanie ustalić beneficjenta rzeczywistego?
W praktyce zawsze może dojść do sytuacji, kiedy pomimo starań ze strony instytucji obowiązanej beneficjent rzeczywisty pozostanie niejawny. Tak dzieje się np. w przypadku spółek o bardzo skomplikowanej strukturze udziałowej, jeśli wspólnicy prowadzą działalność w kraju zapewniającym anonimowość. Dla instytucji obowiązanej to spory kłopot, ponieważ w takiej sytuacji nie może ona po prostu podpisać umowy o współpracę. Co zatem może zrobić? Zgodnie z treścią art. 41 ustawy AML powinna:
- odmówić nawiązania stosunków gospodarczych lub dokonania transakcji okazjonalnej;
- odmówić zrealizowania transakcji za pośrednictwem rachunku bankowego;
- rozwiązać stosunki gospodarcze.
Każdorazowo należy też przeanalizować sytuację i ustalić, czy niemożność zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego nie powinna być zgłoszona do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.
Czym jest Centralny rejestr beneficjentów rzeczywistych?
Zachowaniu transparentności rynku i przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu służy Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Służy on do przetwarzania informacji o beneficjentach rzeczywistych. Do zgłaszania i aktualizacji informacji o beneficjentach rzeczywistych jest zobowiązany szeroki katalog podmiotów, w tym spółki prawa handlowego, trusty, spółdzielnie, stowarzyszenia wpisane do KRS czy fundacje. Udostępnianie aktualnych informacji w CRBR ma bardzo duże znaczenie dla instytucji obowiązanych, ponieważ to właśnie tam przede wszystkim następuje weryfikacja UBO.
Informacje do CRBR powinny być przekazane lub zaktualizowane w terminie 14 dni od dnia wpisu podmiotu do właściwego rejestru albo uzupełnienia danych. Dokonuje tego osoba uprawniona ustawowo do reprezentacji podmiotu, np. członkowie zarządu. Wszelkie rozbieżności między danymi z rejestru a będącymi w posiadaniu instytucji obowiązanej są przekazywane ministrowi ds. finansów publicznych. Za brak terminowego przekazania aktualnych danych grożą bardzo wysokie kary finansowe.
Jeśli jako instytucja obowiązana masz obowiązek weryfikacji UBO albo przeciwnie, Twoja firma musi zgłosić się do CRBR, ale masz wątpliwości, jak zrobić to poprawnie, skontaktuj się z nami. Możemy Ci pomóc!
