Wszystkie spółki kapitałowe prawa handlowego łączy jeden wspólny mianownik – decydujące znaczenie w ich funkcjonowaniu ma substrat majątkowy, nie zaś skład osobowy. Prawidłowość funkcjonowania spółki akcyjnej wymaga wyznaczenia organów, wśród których szczególną rolę odgrywa zarząd. Jak wygląda struktura zarządu w spółce akcyjnej i co należy o nim wiedzieć?
Jakie organy posiada spółka akcyjna?
Spółka akcyjna to forma organizacyjno-prawna zaprojektowana do dużych inwestycji z uwagi na wysoki minimalny kapitał zakładowy. Spółkę akcyjną rejestruje się w KRS za pośrednictwem systemu PRS. Wymagane jest pokrycie kapitału akcyjnego w wysokości co najmniej ¼ przed zarejestrowaniem spółki.
Przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują, że na organy spółki akcyjnej składają się:
- zarząd;
- walne zgromadzenie akcjonariuszy;
- rada nadzorcza.
Zgodnie z art. 304 §1 pkt 8 k.s.h. statut spółki powinien określać liczbę członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalną i maksymalną liczbę członków tych organów oraz podmiot uprawniony do ustalania ich składu. Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej jest także obligatoryjnym działaniem, niezbędnym do powstania spółki akcyjnej.
Kto powołuje zarząd spółki akcyjnej?
Zgodnie z treścią art. 368 §4 k.s.h. zarząd jest powoływany przez radę nadzorczą spółki akcyjnej, chyba że co innego wynika ze statutu. Z kolei walne zgromadzenie ma możliwość odwołania członka zarządu oraz zawieszenia go w wykonywaniu czynności.
Członkiem zarządu może być zarówno jeden z akcjonariuszy, jak i osoba trzecia. Ustawa dopuszcza również możliwość określenia w statucie wymagań, jakie muszą spełniać członkowie zarządu oraz sprecyzowania warunków postępowania kwalifikacyjnego na to stanowisko. Członek zarządu może reprezentować spółkę akcyjną nie dłużej niż przez kolejne 5 lat, przy czym kadencje mogą być ponawiane. Statut może przewidywać jedną, wspólną albo osobne kadencje dla każdego członka zarządu.
Jakie zadania pełni zarząd w spółce akcyjnej?
Do zadań zarządu należy:
- prowadzenie spraw spółki;
- reprezentowanie spółki na zewnątrz.
Poprzez prowadzenie spraw spółki należy rozumieć działania podejmowane “wewnątrz” podmiotu, które mają zapewnić jego prawidłowe funkcjonowanie. Z kolei reprezentowanie spółki na zewnątrz polegają na reprezentowaniu spółki w relacjach z sądami, urzędami, ale także kontrahentami.
W przypadku wieloosobowego zarządu spółki niezbędne jest współdziałanie dwóch jego członków albo jednego członka zarządu wraz z prokurentem. Warto wskazać, że o ile powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu, odwołać prokurę może każdy z nich.
Najważniejsze zasady dotyczące struktury zarządu
W kodeksie spółek handlowych zostało wskazane, że zarząd może być jedno lub wieloosobowy. Liczebność zarządu powinna być określona w statucie spółki akcyjnej, przy czym zaleca się podanie jej poprzez określenie widełek (np. od 1 do 3 członków zarządu). W ten sposób spółka akcyjna może uniknąć paraliżu w momencie, kiedy skład zarządu ulegnie nagłej zmianie w stosunku do wymagań. Warto także zdecydować się na nieparzystą liczbę członków zarządu, aby w razie głosowania nie doszło do paraliżu decyzyjnego.
Prawidłowe ustalenia składu zarządu mają wymierny wpływ na proces decyzyjny w spółce akcyjnej. Podejmowanie uchwał przez zarząd wymaga bezwzględnej większości głosów, chyba że statut spółki akcyjnej stanowi inaczej. Można w nim przewidzieć, że w przypadku impasu decydujące znaczenie ma głos prezesa zarządu. Aby zarząd mógł skutecznie obradować, każdy z jego członków musi zostać prawidłowo zawiadomiony o posiedzeniu organu spółki.
Należy wspomnieć, że przepisy zezwalają radzie nadzorczej na czasowe delegowanie członków rady nadzorczej do zarządu.
Kiedy wygasa mandat członka zarządu?
Członek zarządu ma prawo reprezentować spółkę przez określony czas, po upływie którego jego kadencja wygasa. Zgodnie z przepisami kadencja ustaje najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy sprawowania funkcji. Wygaśnięcie mandatu jest powodowane także przez:
- śmierć;
- rezygnację z zajmowanego stanowiska;
- odwołanie z pozycji członka zarządu.
Czy członek zarządu spółki akcyjnej odpowiada za zobowiązania spółki?
Spółki akcyjne są w wielu aspektach podobne do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, ale odpowiedzialność zarządu w obu przypadkach wygląda inaczej. W przypadku spółki akcyjnej nie występuje konstrukcja analogiczna do art. 299 k.s.h. przewidującego surową odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. Czy to oznacza, że zarząd spółki akcyjnej w ogóle nie ponosi odpowiedzialności za swoje działania? Nie do końca tak to wygląda.
Odpowiedzialność na zasadzie winy
Przede wszystkim w związku z działalnością spółki członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność na zasadzie winy (art. 415 k.c.), zgodnie z art. 483 k.s.h. Wyrządzenie szkody spółce zawinionym działaniem lub zaniechaniem prowadzi do powstania odpowiedzialności.
Odpowiedzialność na gruncie prawa upadłościowego
Członków zarządu obciąża też niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym terminem, chyba że nie ponoszą winy za to zaniedbanie. Artykuł 21 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe obliguje do złożenia takiego wniosku w terminie 30 dni od wystąpienia przyczyny ogłoszenia upadłości.
W praktyce członków zarządu w spółce akcyjnej obciąża podobna odpowiedzialność, co w przypadku zarządu spółki z o.o. nawet jeśli czasami będzie ją trudniej wykazać.
Czy członkowie zarządu spółki akcyjnej mogą zajmować się inną działalnością?
Sam fakt założenia spółki akcyjnej rodzi związanie członków zarządu zakazem prowadzenia działalności konkurencyjnej, stosownie do art. 380 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem członek zarządu nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi, a także:
- uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik lub członek organu;
- posiadać udziały w konkurencyjnej spółce kapitałowej w ilości 10% kapitału zakładowego albo prawo do powołania przynajmniej jednego członka zarządu.
Zgodę na podjęcie działalności konkurencyjnej udzielają członkowie rady nadzorczej lub inny z organów spółki wskazany w treści statutu uprawniony do powoływania zarządu.
Umowy zawierane w imieniu spółki z członkami zarządu. Kto reprezentuje spółkę?
Z uwagi na fakt, że to zarząd jest powołany do reprezentowania spółki, nie może on jednocześnie występować jako druga strona umowy. W takim przypadku (podobnie jak w przypadku sporu ze spółką) spółkę reprezentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
Treść statutu spółki akcyjnej warto skonsultować z kancelarią prawną. Dzięki temu akcjonariusze mogą uniknąć nieporozumień już po rozpoczęciu działalności gospodarczej.
