Kiedy firma zaczyna przynosić straty, wspólnicy mają do wyboru kilka możliwości. Mogą dokapitalizować spółkę, przyjmując nowego wspólnika do składu osobowego. Zawsze można też po prostu przeprowadzić likwidację spółki. Jeszcze innym rozwiązaniem jest sprzedaż spółki zoo. Na czym polega sprzedaż spółki z o.o. i o czym należy pamiętać?
Na czym polega umowa sprzedaży spółki z o.o.?
Pojęcie sprzedaży spółki jest swego rodzaju skrótem myślowym, ponieważ w istocie transakcja polega na zawarciu przez strony umowy zbycia udziałów (ang. share purchase agreement, SPA or share transfer agreement). Zbycie udziałów w spółce z o.o. powinno zostać dokonane w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Umowa nie musi być zawarta w formie aktu notarialnego nawet w sytuacji, gdy w skład majątku spółki wchodzi np. nieruchomość. Nie dochodzi bowiem do zmiany właściciela nieruchomości. Zmienia się jedynie własność udziałów.
Sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie należy utożsamiać ze zbyciem przedsiębiorstwa, czy nawet poszczególnych jego składników, choć z reguły niezbędna jest wycena udziałów.
Jak powinna zostać skonstruowana umowa sprzedaży udziałów?
Sama umowa zbycia udziałów nie jest przesadnie skomplikowana. Do jej podstawowych elementów należy zaliczyć:
- oznaczenie stron umowy – nabywcy oraz sprzedającego;
- określenie liczby i wartości nominalnej udziałów będących przedmiotem sprzedaży;
- w sytuacji, gdy sprzedawane udziały są uprzywilejowane – wskazanie rodzaju przywileju (np. co do głosu lub dywidendy);
- wskazanie terminu i sposobu zapłaty ceny;
- określenie, z jakim momentem udziały przechodzą na nabywcę.
Pomimo pozornie prostej budowy, należy zdawać sobie sprawę, że ograniczenia w zbyciu udziałów mogą być wskazane zarówno w umowie spółki, jak i wynikać z przepisów szczególnych.
Jak przebiega sprzedaż udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
Kodeks spółek handlowych wprowadza ramową procedurę sprzedaży udziałów. Dlaczego ramową? Ustawodawca dopuszcza możliwość jej modyfikacji w umowie spółki. Opis podstawowego wariantu procedur znajduje się w art. 182 k.s.h.
Zgodę na zbycie udziałów wyraża zarząd w formie pisemnej. Jeżeli tej zgody nie wyrażono, zezwolić na sprzedaż może sąd rejestrowy pod warunkiem, że istnieją ku temu ważne powody. W takiej sytuacji spółka może przedstawić innego nabywcę w terminie wskazanym przez sąd. W razie braku porozumienia termin zapłaty i cenę nabycia określa sąd, opierając się na opinii biegłego. Oczywiście umowa spółki może też nie wprowadzać żadnych ograniczeń w zbyciu udziałów.
Choć procedurę zbycia udziałów można skomplikować, uzależniając ją od wyrażenia zgody przez organy spółki lub w jeszcze inny sposób, umowa spółki nie może wyłączać tej możliwości całkowicie. Warto przeanalizować umowę spółki i zweryfikować, czy przewiduje ona prawo pierwokupu dla pozostałych wspólników. Może się okazać, że będą mogli oni z niego skorzystać, a wtedy transakcja umowy sprzedaży nie dojdzie do skutku.
Zawiadomienie zarządu spółki o sprzedaży udziałów
Warunkiem skutecznego zbycia udziałów spółki jest także zawiadomienie jej zarządu. W przeciwnym razie wprawdzie transakcja będzie skuteczna, ale nabywca nie będzie legitymowany do wykonywania przysługującej mu wiązki praw.
Ograniczenie czynności zbycia udziałów przez przepisy szczególne
Aby sprzedać udziały w spółce z o.o., nie zawsze wystarczy podpisać umowę sprzedaży. Dobrym przykładem ograniczenia wynikającego z ustawy jest np. umowa zbycia udziałów w spółce na rzecz cudzoziemca. W takiej sytuacji, stosownie do ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, na transakcję zgodę musi wyrazić minister do spraw wewnętrznych, jeżeli spółka będąca właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanie się spółką kontrolowaną przez podmiot zagraniczny.
Zgłoszenie sprzedaży spółki do Krajowego Rejestru Sądowego
Zarząd spółki powinien wprowadzić aktualizację w księdze udziałów, a także zgłosić odpowiednie zmiany w tym zakresie do KRS. Wniosek może zostać złożony za pośrednictwem systemu S24 albo PRS w zależności od tego, czy spółka została założona przy wykorzystaniu wzorca umowy, czy tradycyjnie.
Zgłoszenia może dokonać wyłącznie aktualny zarząd spółki. Może być to kupujący lub sprzedawca, ale nie musi tak być, jeśli zarząd tworzą osoby trzecie. Wraz z wnioskiem do sądu rejestrowego należy złożyć aktualną listę wspólników oraz listę osób uprawnionych do powołania zarządu.
Zgłoszenie zbycia udziałów do CRBR
Zbycie udziałów powinno być też zgłoszone do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, jeżeli nabywcy przysługuje więcej niż 25% udziałów. O ile termin na zgłoszenie do KRS wynosi 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia przez zarząd, w przypadku zgłoszenia do CRBR jest to 14 dni.
Zapłata podatku dochodowego
Sprzedaż posiadanych udziałów rodzi przysporzenie po stronie sprzedającego, który jest zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego według stawki 19%. Będzie to PIT (jeśli jest osobą fizyczną) albo CIT (jeśli jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną). Podstawą opodatkowania jest kwota otrzymana przez sprzedającego pomniejszona o koszty uzyskania przychodu, czyli wydatki, jakie poniósł sprzedający na nabycie udziałów.
Sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością a podatek od czynności cywilnoprawnych
W terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy sprzedaży udziałów w spółce nabywca ma obowiązek zgłoszenia transakcji do urzędu skarbowego właściwego według siedziby spółki. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu PCC-3. Podstawą opodatkowania jest wartość sprzedaży udziałów podana w umowie, zaś stawka podatku wynosi 1%.
Wymiana zarządu w sprzedawanej spółce z o.o.
Przejęcie udziałów w spółce jest bardzo ważne, ale przy zmianie wspólnika należy zwrócić uwagę także na to, kto jest członkiem zarządu. Decydując się na sprzedaż spółki, należy pamiętać o jak najszybszej wymianie członków zarządu odpowiedzialnego za prowadzenie spraw osoby prawnej oraz jej reprezentację. To zarząd jest odpowiedzialny za zgłaszanie zmian do KRS oraz innych rejestrów, dlatego fakt ten powinien być możliwie szybko zgłoszony do rejestru sądowego. Jest to istotne także z punktu widzenia kontrahentów spółki, którzy będą dysponowali aktualnymi informacjami o składzie zarządu.
Jeśli strony umowy tego nie dopilnują, może się okazać, że sprzedający ryzykuje odpowiedzialność za zobowiązania spółki, a kupujący ma utrudnione zarządzanie spółką, ponieważ nie dopilnował powołania “swojego” zarządu.
