Raje podatkowe

Według definicji OECD, rajem podatkowym jest kraj, który tak układa prawo w taki sposób, żeby warunki prowadzenia biznesu były atrakcyjne dla konkretnych państw. Ustawodawstwo takich państw polega na ustanawianiu bardzo niskich podatków i mało przejrzystych przepisów podatkowych, a także możliwości opodatkowania dochodów w danym miejscu bez prowadzenia działalności na jego terytorium. Celem rajów podatkowych jest przyciągnięcie kapitału osób bądź firm poza miejsce wykonywania działalności ekonomicznej. Raje podatkowe są wykorzystywane przez przedsiębiorców do transferowania zysków i unikania płacenia podatków w krajach macierzystych.

OECD oraz kraje Unii Europejskiej posługują się kryteriami, które pozwalają uznania krajów i terytoriów za raje podatkowe:

• całkowity brak podatku lub jego bardzo niska stawka oraz nieprzejrzysty sposób wyliczania zobowiązania;
• brak wymiany informacji podatkowych między rajem podatkowym a krajami członkowskimi OECD;
• uniezależnienie gospodarki krajowej od przyjętego systemu opodatkowania;
• brak działań zmierzających do uszczelnienia systemu podatkowego.

Zakładanie działalności gospodarczej w raju podatkowym a polskie prawo podatkowe

W Polsce kwestię rajów podatkowych reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. Zawiera on obszerną – i na bieżąco aktualizowaną – listę krajów, które realizują założenia szkodliwej konkurencji podatkowej. Wśród nich można znaleźć m.in.

• Księstwo Andory;
• Grenada;
• Antigua i Barbuda;
• Republika Vanuatu;
• Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych – Terytorium Nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych;
• Niezależne Państwo Samoa;
• Republika Liberii.

Dodatkowo wybrane jurysdykcje zostały uznane przez prawo europejskie za niechętne do współpracy w celach podatkowych. Warto pamiętać, że listy krajów, w których prowadzenie interesu staje się „ryzykowne” stopniowo się poszerza i coraz trudniej znaleźć państwo, które nie tylko oferuje atrakcyjny system podatkowy, ale robi to również legalnie. Raje podatkowe to przede wszystkim kraje egzotyczne takie jak Malediwy, Kajmany czy Seszele. Natomiast, w Europie będą to np. Monako czy Liechtenstein.

Jakie korzyści płyną z wykorzystania jurysdykcji rajów podatkowych?

Jednym z głównych celów przedsiębiorców jest optymalizacja podatkowa, czyli podejmowanie działań zmierzających do zmniejszenia zobowiązań podatkowych. Wobec wysokich i często niekorzystnych obciążeń podatkowych w Polsce, interesującym rozwiązaniem wydaje się przenoszenie części opodatkowanej aktywności do państw o bardzo niskich podatkach i rozbudowanych regulacjach prawnych odnośnie tajemnicy bankowej. Miejsca takie określane są jako raje podatkowe.

Optymalizacja podatkowa w raju podatkowym najczęściej polega na otworzeniu spółki w miejscu traktowanym jako raj podatkowy, która świadczy usługi doradcze dla określonej części przedsiębiorstwa i pobiera za to wysokie opłaty. W efekcie spółka matka ma bardzo wysokie koszty podatkowe, co powoduje oszczędność w podatkach.

Nic więc dziwnego, że przedsiębiorcy poszukują skutecznych metod unikania opodatkowania, polegającego na wykorzystaniu dostępnych instrumentów prawnych, w taki sposób, aby zapłacić możliwie najniższe podatki.

Zagadnienie rajów podatkowych związane jest także z pojęciem cen transferowych, które polega na tym, iż podmioty powiązane kapitałowo tak kształtują ceny towarów lub usług we wzajemnych transakcjach, aby wykazać dochody do opodatkowania w państwach o korzystnych systemach podatkowych takich jak raje podatkowe.

Dodatkowo, należy pamiętać, że w każdym, nawet najlepiej zarządzanym biznesie, istnieje ryzyko bankructwa na skutek niezawinionych i nieprzewidzianych okoliczności zewnętrznych. Opóźnienia kontrahentów, działania konkurencji, szkody wyrządzone przez lekkomyślnych pracowników czy zdarzenia losowe mogą być przyczyną problemów finansowych przedsiębiorcy. W związku z tym warto zwrócić uwagę na pewne rozwiązania, które oferuje prawodawstwo rajów podatkowych, mogące służyć ochronie majątku przed potencjalnymi wierzycielami.

Jakie są konsekwencje uznania państwa za raj podatkowy?

Transakcja, która jest dokonywana z państwem znajdującym się w wykazie rajów podatkowych albo przedsiębiorstwem, które ma w nim siedzibę, organ podatkowy ma prawo przeprowadzić kontrolę, badając rynkowe warunki i zasadność transakcji na zasadach podobnych do cen transferowych. Mając na względzie, że dla transakcji zawieranych w rajach podatkowych stosuje się niższe progi cen transferowych niż do klasycznych transakcji, należy dokładni ustalić rzetelność zagranicznego kontrahenta.

Warto podkreślić, że samo prowadzenie biznesu w raju podatkowym nie jest zabronione przez prawo. Należy jednak liczyć się ze wzmożonymi kontrolami ze strony fiskusa.

W jaki sposób państwa członkowskie UE zwalczają prowadzenie szkodliwej konkurencji podatkowej? Metod jest przynajmniej kilka i w poszczególnych obszarach mogą one wyglądać nieco inaczej. Przedsiębiorcy mogą spodziewać się:

• wzmożonego monitorowania transakcji zawieranych z podmiotami mającymi siedzibę w raju podatkowym;
• uniemożliwienie odliczenia kosztów uzyskania przychodu, który zostały poniesione w państwie objętym korzystną jurysdykcją podatkową;
• ograniczenia dostępu przedsiębiorców zagranicznych do ulg i zwolnień;
• przeprowadzania częstszych kontroli wobec spółek zagranicznych.

Polska ustawa o CIT przewiduje obowiązek sporządzania dokumentacji cen transferowych dla pośrednich transakcji rajowych (próg kwotowy 500 tysięcy złotych) oraz bezpośrednich transakcji rajowych. W przypadku bezpośrednich transakcji rajowych obowiązek występuje niezależnie od tego, czy transakcja dotyczy podmiotu powiązanego czy niepowiązanego. Progi cenowe dla transakcji bezpośrednich wynoszą odpowiednio:

• 2 500 000 zł przy transakcjach finansowych;
• 500 tysięcy złotych dla transakcji innych niż finansowe.

Czym różni się transakcja pośrednia od bezpośredniej? Transakcje pośrednie dotyczą spółek, które wprawdzie nie mają siedziby na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, ale ma tam miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd osoba, która rzeczywiście zarządza podmiotem. Z kolei przy bezpośredniej transakcji rajowej kontrahent ma siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium, lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

Niesporządzenie dokumentacji cen transferowych rodzi poważne konsekwencje na gruncie kodeksu karnego skarbowego oraz ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność karnoskarbowa obejmuje wysoką grzywnę. Sankcja na gruncie ordynacji podatkowej obejmuje naliczenie dodatkowych zobowiązań podatkowych w wysokości od 10 do nawet 30% wysokości zobowiązania pierwotnego.

Raj podatkowy a kraj o korzystnym systemie podatkowym

Pojęcia raju podatkowego nie należy utożsamiać z krajem o korzystnym systemie podatkowym. Kraj, który oferuje korzystny system podatkowy, działa całkowicie transparentnie, nie naruszając przy tym obowiązujących norm prawa krajowego i unijnego, ale jednocześnie oferuje liczne korzyści dla przedsiębiorców. Do najczęściej występujących profitów można zaliczyć:

• niski podatek dochodowy;
• daleko posunięta anonimowość członków organów oraz wspólników;
• preferencyjne opodatkowanie wybranych typów transakcji (np. dotyczących własności intelektualnej, nieruchomości lub nabycia środków transportu);
• możliwość korzystania przez wspólników z wirtualnego biura do obsługi spółki (a tym samym prowadzenie biznesu z dowolnego miejsca);
• brak obowiązku składania sprawozdań finansowych;
• uproszczona rejestracja spółki i bardzo niski kapitał początkowy (lub jego brak);
• zawartą umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Prowadzenie działalności gospodarczej w kraju o korzystnym systemie podatkowym to także dostęp do zupełnie nowego rynku zbytu i klientów, którzy dla krajowego przedsiębiorcy byliby nieosiągalni.

Prowadzenie biznesu w kraju o korzystnym systemie podatkowym jest w pełni legalne i nie powinno budzić zastrzeżeń organów podatkowych. Należy jednak monitorować, czy z biegiem czasu preferencyjna polityka fiskalna nie spowoduje uznania działalności gospodarczej za niezgodną z prawem.

Zakładanie spółki offshore to jedna ze strategii optymalizacji podatkowej pozwalającej na zwiększenie dochodów i obniżenie podatków przedsiębiorstwa.

Optymalizacja podatkowa a unikanie opodatkowania i raje podatkowe

Rozważając zakładanie osób prawnych w rajach podatkowych, należy odróżnić optymalizację podatkową od unikania opodatkowania, choć te dwa pojęcia są niekiedy używane zamiennie.

Optymalizacja podatkowa polega na wykorzystaniu rozwiązań przewidzianych przez dany system podatkowy w celu zmniejszenia zobowiązania podatkowego. Jest to możliwe właśnie dzięki stosowaniu korzystnych rozwiązań fiskalnych. Optymalizacja zawsze jest zgodna z prawem.

Z kolei unikanie opodatkowania to wykorzystywanie luk i niejasności w obowiązującym systemie podatkowym, a niekiedy nawet działanie wbrew prawu. Celem takich działań jest uniknięcie płacenia podatku w sposób niezgodny z przepisami. Unikanie opodatkowania jest sprzeczne z prawem.

Granica między optymalizacją a unikaniem podatku niekiedy bywa cienka, dlatego przed podjęciem ryzykownych decyzji biznesowych warto skonsultować je z profesjonalnymi prawnikami i doradcami podatkowymi.

Jak bezpiecznie założyć spółkę za granicą?

Przedsiębiorcy, którzy rozważają założenie spółki za granicą, powinni skorzystać ze wsparcia profesjonalistów. Doświadczeni prawnicy pomogą dopasować wybrany profil działalności do systemu prawno-podatkowego państwa z uwzględnieniem celu biznesowego.

Dzięki pomocy firma może operować bezpiecznie, nie martwiąc się o kwestionowanie transakcji przez urząd skarbowy i ciągłe kontrole podatkowe. Wsparcie prawników obejmuje nie tylko znalezienie odpowiedniego systemu prawnego, ale także pomoc w założeniu spółki za granicą oraz jej reprezentacja w razie ewentualnej kontroli podatkowej lub przed sądem powszechnym.