Restrukturyzacja, czyli jak uniknąć ogłoszenia upadłości
Postępowanie restrukturyzacyjne polega na zawieraniu przez dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością układu z wierzycielami, a także reguluje skutki takiego układu oraz działania sanacyjne podejmowane wobec dłużnika.
Postępowanie restrukturyzacyjne
Celem takiego postępowania jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Postępowanie restrukturyzacyjne daje więc szansę na poprawę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz nie przekreśla jego istnienia na rynku. Postępowanie to jest uregulowane ustawą – Prawo restrukturyzacyjne, która jest stosunkowo młodą regulacją, gdyż jej wejście w życie miało miejsce w 2015 r., wcześniej znane było pod nazwą postępowanie naprawcze.
Wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego
Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego inicjuje z reguły wniosek restrukturyzacyjny dłużnika. Procedura ta może być przeprowadzona wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością, czyli takiego dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny. Sprawy w postępowaniu restrukturyzacyjnym rozpoznaje sąd restrukturyzacyjny, którym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy. Sąd odmówi otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego w dwóch przypadkach:
- jeżeli skutkiem takiego postępowania będzie pokrzywdzenie wierzycieli,
- jeżeli dłużnik nie uprawdopodobnił zdolności do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania
i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.
Restrukturyzacja sądowa
Przeprowadzenie restrukturyzacji sądowej jest możliwie w drodze czterech różnych postępowań. Zgodnie z ustawą zalicza się do nich: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne. Wybranie odpowiedniej procedury jest kluczowe dla powodzenia restrukturyzacji.
Postępowanie o zatwierdzenie układu
Postępowanie o zatwierdzenie układu charakteryzuje się znikomym udziałem organów publicznych oraz najmniejszym formalizmem ze wszystkich postępowań. Umożliwia ono zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu. Przeprowadzenie postępowania o zatwierdzenie układu jest możliwe, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Prywatny charakter postępowania
Dużą dozę samodzielności pozostawiono w tym postępowaniu dłużnikowi, który zasadniczo nadal może sprawować zarząd nad przedsiębiorstwem. Dłużnik ma także kompetencję do wyznaczenia dnia układowego, z którym wiążą się skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, a jego główną konsekwencją jest wyłączenie możliwości dobrowolnego spełniania przez dłużnika świadczeń wynikających z wierzytelności powstałych przed tym dniem. Jednakże, dłużnik nie działa samodzielnie, ponieważ liczne kompetencje posiada także nadzorca sądowy, którego rolą jest przeprowadzenie dłużnika przez postępowanie. Trzeba jednak zauważyć, że to dłużnik może wybrać osobę nadzorcy sądowego. Do zadań nadzorcy w postępowaniu o zatwierdzenie układu należy m.in. zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, sporządzenie planu restrukturyzacyjnego i spisu wierzytelności. Rola sądu w tym postępowaniu ogranicza się jedynie do zatwierdzenia układu. Konsekwencją pozostawienia dłużnikowi pewnej swobody jest jednak brak ochrony przedsiębiorstwa przed egzekucjami komorniczymi.
Przyspieszone postępowanie układowe
Przyspieszone postępowanie układowe umożliwia zawarcie układu z wierzycielami w uproszczonym trybie – po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Możliwe jest jego przeprowadzenie, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Wniosek o wszczęcie przyspieszonego postępowania układowego
Pierwszym krokiem do przeprowadzenia tego postępowania jest złożenie do sądu wniosku, w którym powinny zostać zawarte m.in. propozycje układowe wraz ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym. Istotą tego postępowania jest jego szybkość, wobec czego sąd powinien rozpoznać wniosek w terminie tygodnia od dnia jego złożenia. Ponadto, w tej procedurze udział sądu jest już wyraźny. Sąd uprawniony jest do wyznaczenia sędziego-komisarza oraz nadzorcy sądowego, a także w określonych ustawą przypadkach ma kompetencje do uchylenia zarządu własnego dłużnika i ustanowienia zarządcy.
Ochrona przeciwegzekucyjna
W przeciwieństwie do postępowania o zatwierdzenie układu, w przyspieszonym postępowaniu układowym dłużnik ma zapewnioną ochronę przeciwegzekucyjną, gdyż postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętych z mocy prawa układem, ulegają z mocy prawa zawieszeniu z dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego. Rozwiązanie takie, jest bardzo korzystne dla dłużnika, ponieważ pozwala mu na uwolnienie się od konsekwencji postępowania egzekucyjnego, co daje szansę na poprawienie sytuacji finansowej.
Postępowanie układowe
Postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Możliwość jego przeprowadzenia istnieje, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, w przeciwieństwie do postępowania o zatwierdzenie układu i przyspieszonego postępowania układowego, które mogą być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15 % ogólnej sumy wierzytelności.
Wszczęcie postępowania układowego
Postępowanie układowe wszczyna się na wniosek dłużnika, który podobnie, jak we wcześniej wspomnianych postępowaniach, musi spełniać wymogi zawarte w ustawie. Konieczne jest także uprawdopodobnienie zdolności do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia. Elementem charakterystycznym dla postępowania układowego jest postępowanie zabezpieczające, które daje możliwość zabezpieczenia majątku dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego.
Ochrona przeciwegzekucyjna
Niewątpliwą zaletą tego postępowania jest także ochrona przeciwegzekucyjna. Sąd może, na wniosek dłużnika lub tymczasowego nadzorcy sądowego, zawiesić postępowania egzekucyjne prowadzone w celu dochodzenia należności objętych z mocy prawa układem oraz uchylić zajęcie rachunku bankowego, jeżeli jest to niezbędne do osiągnięcia celów postępowania układowego. Rozwiązania zastosowane w postępowaniu układowym są bardzo zbliżone do tych zawartych w przyspieszonym postępowaniu układowym.
Postępowanie sanacyjne
Postępowanie sanacyjne charakteryzuje się daleko idącą ingerencją w przedsiębiorstwo, a także szerokimi kompetencjami organów publicznych. Na podstawie tej procedury może nie tylko zostać dokonana restrukturyzacja firmy, restrukturyzacja przedsiębiorstwa, czy restrukturyzacja spółki, ale także przy pomocy działań sanacyjnych, ma szansę uzdrowić jej funkcjonowanie. Układ sanacyjny i jego przyjęcie następuje dopiero po wykonaniu czynności sanacyjnych, na które składają się czynności prawne i faktyczne (np. sprzedaż nieużytecznych przedmiotów). Celem tego postępowania jest poprawa sytuacji ekonomicznej dłużnika oraz przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań. Jest to szczególna właściwość tego postępowania, która wyróżnia je na tle pozostałych procedur.
Wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego
Postępowanie sanacyjne może być wszczęte na wniosek dłużnika. W stosunku do pozostałych postępowań występuje tu pewna odrębność, gdyż wniosek sanacyjny ma możliwość złożyć także kurator osoby prawnej, a w stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej – jej wierzyciel osobisty. Wniosek sanacyjny powinien spełniać wymogi formalne przewidziane przez ustawie.
Otwarcie postępowania sanacyjnego
Otwarcie postępowania sanacyjnego sprawia, że mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą sanacyjną. Daleko idącą konsekwencją postępowania sanacyjnego jest pozbawienie dłużnika możliwości sprawowania zarządu nad majątkiem, który przejmuje zarządca. Podobnie, jak w postępowaniu układowym, sąd ma możliwość zastosowania zabezpieczenia majątku dłużnika poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego albo tymczasowego zarządcy. Restrukturyzacja sanacyjna wyposaża podmioty trzecie w kompetencje do ingerowania w funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika. Przykładowo, zarządca za zgodą sędziego-komisarza może odstąpić od umowy wzajemnej dłużnika, która nie została wykonana w całości lub w części przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego, jeżeli świadczenie drugiej strony wynikające z tej umowy jest świadczeniem niepodzielnym. Ogromną zaletą sanacji jest najpełniejsza ochrona przed egzekucją, która rozpoczyna się już na etapie rozpoznawania wniosku restrukturyzacyjnego przez sąd.
Postępowanie sanacyjne a postępowanie upadłościowe
Potocznie używa się także pojęcia upadłość sanacyjna, co kategorycznie należy uznać za nieprawidłowe. Postępowanie sanacyjne a postępowanie upadłościowe, to dwie różne procedury, które powodują także inne skutki. Sanacja polega na przywróceniu zdolności dłużnika do wykonywania zobowiązań, zaś upadłość ma na celu likwidację przedsiębiorstwa. W praktyce możliwy jest jednak zbieg postępowania sanacyjnego oraz upadłościowego, jednak to restrukturyzacja ma zawsze pierwszeństwo przed upadłością. W związku z powyższym, sanacja będzie miała pierwszeństwo przed upadłością, ponieważ jej celem jest uniknięcie upadłości dłużnika.